Матэрыяльная гісторыка-культурная спадчына вобласці

Культурная спадчына Рэспублікі Беларусь складае аснову духоўнага і гістарычнага патэнцыялу нашай краіны. Яе эфектыўнае выкарыстанне забяспечвае не толькі паўнацэннае развіццё і фарміраванне новых пакаленняў, але і дае магчымасць адчуць адзінства культурнай прасторы, выявіць самабытнасць народа.

У апошнія дзесяцігоддзі ўзрасло разуменне значэння гісторыка-культурнай спадчыны. З боку дзяржавы зроблена нямала эфектыўных крокаў для яе захавання і прызнання значнасці праблем аховы.

Цяпер у Дзяржаўны спіс гісторыка-культурных каштоўнасцей Рэспублікі Беларусь уключаны 778 гісторыка-культурных каштоўнасцей, размешчаных на тэрыторыі Брэсцкай вобласці, 738 з іх матэрыяльныя нерухомыя (345 помнікаў архітэктуры, 147 - археалогіі, 8 - мастацтва, 234 - гісторыі), 22 матэрыяльныя рухомыя і 20 - нематэрыяльных гісторыка-культурных каштоўнасцей.

З 4 аб'ектаў, унесеных у Спіс Сусветнай спадчыны ЮНЕСКА, два размешчаны на тэрыторыі вобласці - Белавежская Пушча і Дуга Струвэ.

4 помнікі вобласці належаць да «0» катэгорыі каштоўнасці: пункты Дугі Струвэ, комплекс фартыфікацыйных збудаванняў Брэсцкай крэпасці, Камянецкая вежа, касцёл в. Чарнаўчыцы.
13 аб'ектаў належаць да «1» катэгорыі, 138 - да «2» катэгорыі каштоўнасці і з'яўляюцца помнікамі нацыянальнага значэння, 605 помнікаў належаць да «3» катэгорыі каштоўнасці і з'яўляюцца помнікамі мясцовага значэння.
На тэрыторыі вобласці ёсць шэраг комплексных гісторыка-культурных каштоўнасцей. Буйнейшыя - гэта гістарычныя цэнтры гарадоў Брэст, Пінск, Кобрын, а таксама забудовы вуліц. У склад гэтых гісторыка-культурных каштоўнасцей уваходзяць каля 500 бескатэгарыйных аб'ектаў.

У сферы аховы гісторыка-культурнай спадчыны органы выканаўчай улады кіруюцца Кодэксам Рэспублікі Беларусь аб культуры, у якім зафіксаваны асноўныя нормы дзейнасці сферы культуры ў краіне, у тым ліку і па ахове гісторыка-культурнай спадчыны.

Для рэалізацыі прыярытэтаў сацыяльна-эканамічнага развіцця Рэспублікі Беларусь на 2021-2025 гады і вырашэння задач дзяржаўнай палітыкі ў сферы культуры накіравана Дзяржаўная праграма "Культура Беларусі".

Функцыі кантролю за ходам выканання заканадаўства па гэтым напрамку ўскладзены на структурныя падраздзяленні гаррайвыканкамаў, якія ажыццяўляюць дзяржаўна-ўладныя паўнамоцтвы ў сферы культуры.

У адпаведнасці з патрабаваннямі заканадаўства з уласнікамі падпісаны 1742 (99 працэнтаў) ахоўныя абавязацельствы.

У мэтах вызначэння рэжыму ўтрымання, а таксама дазволеных відаў работ і парадку іх правядзення распрацаваны і зацверджаны 66 праектаў зон аховы на 158 нерухомых матэрыяльных гісторыка-культурных каштоўнасцей (21,4 працэнта), у тым ліку ў 2021 годзе - 6 праектаў зон аховы.

Работа па выкананні заканадаўства прадаўжаецца.

Актыўны ўдзел у сферы захавання гісторыка-культурнай спадчыны прымаюць органы пракуратуры. На ўзроўні Міністэрства культуры і Генеральнай пракуратуры Рэспублікі Беларусь у 2011 годзе было падпісана пагадненне аб сумесных дзеяннях па ахове гісторыка-культурнай спадчыны.

Каардынуючая роля мясцовых выканаўчых органаў у сферы аховы гісторыка-культурнай спадчыны рэалізуецца шляхам дзейнасці міжведамных каардынацыйных саветаў па ахове гісторыка-культурнай спадчыны, на пасяджэннях якіх разглядаюцца найбольш важныя пытанні выканання заканадаўства, правядзення рэстаўрацыйных і рамонтных работ.

Дзяржавай асаблівая ўвага ўдзяляецца правядзенню работ па захаванні і рэстаўрацыі аб'ектаў гісторыка-культурнай спадчыны нашай вобласці.

Так, у 2008 годзе за кошт сродкаў фонду Прэзідэнта Рэспублікі Беларусь па падтрымцы культуры і мастацтва, рэспубліканскага, абласнога і раённага бюджэтаў, пачаты рэстаўрацыйныя работы на Косаўскім палацава-паркавым ансамблі.

Завяршэнне рэстаўрацыйных работ у поўным аб'ёме прадугледжана ў 2022 г.

Не менш важным аб'ектам гісторыка-культурнай спадчыны з'яўляецца "Палацавы комплекс Сапегаў" у г.п. Ружаны.

У перыяд з 2008 года па 2011 год на сродкі раённага бюджэту праведзены рэстаўрацыйныя работы на ўязной браме, усходнім і заходнім флігелях палацавага комплексу. 25 студзеня 2011 года адбылося адкрыццё музея "Ружанскі палацавы комплекс Сапегаў".

Цяпер за кошт сродкаў рэспубліканскага і раённага бюджэтаў ажыццяўляюцца рэстаўрацыйныя работы па аднаўленні ўсходняга корпуса палацавага комплексу. Плануецца выканаць работы па кансервацыі галоўнага корпуса і аркад.

У 2019 годзе пачаты першачарговыя рэстаўрацыйна-аднаўленчыя работы па захаванні капліцы ў аг. Закозель Драгічынскага раёна. Расчышчаны звод даху, праведзены дэмантаж каваных элементаў і фрагментаў лепкі. За кошт сродкаў фонду Прэзідэнта Рэспублікі Беларусь па падтрымцы культуры і мастацтва ў 2020 годзе праведзены рэстаўрацыйна-аднаўленчыя работы фасада, франтоў і зводаў, мастацкага чыгуннага ліцця, пакрыццё даху і ўладкаванне параізаляцыі.

У 2021 годзе рэстаўрацыйныя работы прадаўжаюцца.

У рамках развіцця трансгранічнага супрацоўніцтва Польшчы, Беларусі і Украіны стала магчымым правядзенне рамонтна-рэстаўрацыйных работ комплексу былой сядзібы Рэйтанаў в. Грушаўка Ляхавіцкага раёна. У ходзе работ, якія пачаліся ў 2019 годзе, праведзены дэмантаж канструкцый, пракладзены знадворныя сеткі электразабеспячэння, праведзена ўладкаванне водаправода, вентыляцыі, перагародак, выканана ўзмацненне, уцяпленне і гідраізаляцыя фундамента будынка, узмоцнена канструкцыя цокальнага паверха і ўстаноўлены вокны, адноўлены элементы даху.

Цяпер вядуцца работы па дапраектаванні сядзібы з улікам археалагічных пошукаў.

Разам з тым, у вобласці 25 нерухомых матэрыяльных гісторыка-культурных каштоўнасцей, якія не выкарыстоўваюцца: