Выступленне Прэзідэнта Беларусі Аляксандра Лукашэнкі на ўрачыстым сходзе, прысвечаным 80-годдзю Перамогі савецкага народа ў Вялікай Айчыннай вайне
Дарагія сябры! Паважаныя суайчыннікі! Госці нашай Беларусі!
У пачатку свайго звароту хацеў бы падзяліцца з вамі актуальнымі думкамі. Між іншым я закранаў гэту праблему, калі быў нядаўна ў Сталінградзе (сучасная назва горада - Валгаград. - Заўвага БЕЛТА). І ўпэўнены, што пераважная большасць гэтай залы, гледзячы тэлевізар, слухалі гэта выступленне.
Што называецца, мяркуйце самі.
Мінула 80 гадоў з таго вялікага дня, калі нашы савецкія войскі зламалі хрыбет самаму небяспечнаму і страшнаму ворагу мінулага стагоддзя. 80 гадоў. А мы? Ствараем мемарыялы, комплексы: Хатынь, Ала, Чырвоны Бераг, Брэсцкая крэпасць, Буйніцкае поле. Мадэрнізуем ужо каторы раз, укладаючы каласальныя сродкі. Узводзім помнікі, якія таксама будуем, перабудоўваем, прыводзім у парадак, даглядаем іх. Курган Славы, плошча Перамогі, помнік гораду-герою Мінску.
Па крупінках збіраем факты перамог і жахаў той вайны. Ідзём да гэтых помнікаў, мемарыялаў, вядзём за руку за сабой дзяцей. Вучым у школе, у ВНУ, глыбока ўнікаючы ў тую вайну, адшукваючы той нерв, дзякуючы якому мы перамаглі.
Наогул праводзім тысячы мерапрыемстваў, здымаем фільмы, пішам артыкулы. Навука займаецца тымі мінулымі гадамі і нашай перамогай.
І ў кожнага сваё стаўленне да гэтых гадоў і да гэтай вайны. Наша грамадства калі не падзелена... Хоць, можна сказаць, і падзелена на некаторыя групы. Вялікія групы. Для некаторых тое, што я сказаў, з'яўляецца натуральным. Таму што яны не толькі бачылі жахі гэтай вайны. Іх нямнога ўжо засталося, на жаль. Рух часу няўмольны. Але некаторыя з іх трымалі зброю ў руках і ваявалі. Таму для іх тая вайна і тая Перамога, аб якой мы сёння гаворым, учора і заўтра будзем гаварыць, упэўнены, - натуральны ход падзей з пункту гледжання таго, што яны самі былі творцамі гэтай самай Перамогі.
Другая частка (і я сябе таксама адношу да гэтай часткі) - мы, дзеці тых, хто ваяваў. Мы слухалі і чулі жахі гэтай вайны. Для нас яна недапушчальная. Яна для нас проста непрымальная. Можна сказаць, у нас гэтыя расказы (а потым мы і фільмы па-асабліваму ўспрымаем, факты), яна ў нас у крыві.
Ёсць нашы дзеці, якія, зразумела, не бачылі гэтай вайны. Яны не чулі расказаў тых, хто прайшоў праз гэта гора, праз гэту вайну. Яны бачаць гэта па нашых помніках, музеях. Яны ўспрымаюць гэта настолькі, наколькі мы ім гэта пададзім. І зусім малыя, школьнікі і гэтак далей.
І ўсе гэтыя катэгорыі, групы людзей па-рознаму ўспрымаюць гэту вайну і нашу Перамогу, як і тое, што здарылася ў жыцці наогул, кожны ўспрымае па-свойму.
Ёсць, праўда, яшчэ адна група людзей. Ці трэба аб ёй сёння гаварыць? Да яе належаць нашы збеглыя і тыя, хто сёння ўнаследаваў ген фашызму. Тыя, хто збег за акіян і далей. Яны адтуль нам раяць.
Паўстае заўсёды пытанне (давайце не будзем у гэты святы дзень падманваць сябе): можа, не трэба (святкаваць Дзень Перамогі. - Заўвага БЕЛТА)? 80 гадоў. Можа, не трэба? Навошта ўсё гэта? Як некаторыя прыгожа адтуль нам раяць, я ўжо сказаў, вельмі прыгожа гавораць: "Няхай яны спакойна спяць". Тыя амаль 30 мільёнаў савецкіх людзей і іншых з Еўропы. 30 мільёнаў загінулых кітайцаў, якія змагаліся супраць японскага мілітарызму. 30 мільёнаў. А наогул ужо называюць лічбу ад 70 да 100 мільёнаў загінулых у другой сусветнай вайне.
80 гадоў. Яшчэ раз паўтараю, можа, хопіць? Можа, не трэба. Навошта ўсё гэта: мерапрыемствы, урачыстыя сходы і неўрачыстыя, парады, часам з рызыкай (асабліва гэта актуальна сёння для Масквы). Можа, сапраўды няхай спяць спакойна?"
Тым больш, будзем шчырыя, некаторыя з нас робяць гэта фармальна. На мой вялікі сорам і шкадаванне, мае падначаленыя. Прамыя падначаленыя, можа, апасродкавана праз каго-небудзь. Дзяржаўныя служачыя, якія арганізоўваюць гэтыя мерапрыемствы па разнарадцы (гэта недапушчальна, асабліва калі гэта датычыцца дзяцей і моладзі): трэба вось столькі - ну, выдзелім такую колькасць людзей, пойдзем сходзім да помніка. Не хачу нават называць марна гэтыя помнікі.
Робяць не ад душы, не ад сэрца. Ёсць і такія сярод нашага брата. Таму яшчэ важней і актуальней пытанне: можа, хопіць? Не, дарагія мае, не хопіць! Не хопіць таму, што мы гэта робім, каб не паўтарылася гэта больш. Я ўжо гаварыў у Хатыні: забудзем дарогу да помнікаў, забудзем дарогу ў Хатынь - гэта да нас прыйдзе. Мы гэтага не хочам. Аб гэтым я гаварыў на святой сталінградскай зямлі. Мы гэтага не хочам! Таму мы ўсё гэта рабілі, робім і будзем рабіць.
(Апладысменты.)
Гэта адказ тым, хто нас прыгожа ці ўтупую, стараецца адвярнуць ад гэтай Вялікай Перамогі. А калі паўторыцца? А калі паўторыцца - каб мы разумелі, што да нас былі людзі, якія, не шкадуючы свайго жыцця, усяго святога, што ў іх ёсць, абаранялі гэту зямлю, абаранялі сваю краіну. Абаранялі сваіх родных, блізкіх, дзяцей, любімых. І яны паказалі нам прыклады гэтай абароны.
Яны ж свядома часам ішлі на шыбеніцы. Яны сваімі грудзьмі закрывалі доты. Яны ваявалі і гінулі, часам свядома разумеючы, што ён загіне. Яны ішлі не баючыся. Гэта прыклады для нас. І яны сёння за мяжой гэтага страшна баяцца. Гэтага страшна баяцца.
Вазьміце, - я вельмі ўважліва назіраю, паглыблены ў спецыяльную ваенную аперацыю Расіі супраць Украіны. Нацэленыя расійскія воіны ваяваць супраць нацызму свайго жыцця не шкадуюць. Чаму, адкуль? Адтуль. Вось гэтага тыя, хто сёння бразгае зброяй на нашых граніцах, больш за ўсё баяцца.
Таму ў Сталінградзе я і гаварыў: для таго, каб ім (апанентам за мяжой. - Заўвага БЕЛТА) развязаць супраць нас вайну, трэба перш за ўсё адабраць у нас памяць і галовы. Як толькі яны зробяць (можа, гэта пасля мяне ўжо будзе), чакайце новай вайны.
Таму мы сёння змагаемся. Гэта вайна, гаварыў у Сталінградзе расіянам, яна пачалася ўжо. Але гэта сучасная вайна, якая пачалася ў сродках масавай інфармацыі. За розумы і сэрцы, за галовы нашых людзей. Яна, гэта вайна, пачалася, і мы яе сёння вядзём. Дзякуй богу, пакуль спраўляемся.
І па-чалавечы. Ну, большасць вернікаў, так? Ну, можа, і нявернікі ёсць. Ёсць напэўна. Але і вернікі, і нявернікі - усе цудоўна разумеюць, што тады мільёны людзей, якія пайшлі ад нас, яны там - на нябёсах. І вернікі, і нявернікі згодзяцца са мной, што з часам і мы будзем там. Такое жыццё. І як будзе, калі мы з імі сустрэнемся? Калі мы не будзем цаніць іх подзвіг, калі мы не будзем шанаваць іх памяць, калі мы не будзем ім дзякаваць кожны дзень за той подзвіг, які яны здзейснілі ў імя нас перш за ўсё, каб мы жылі? Якімі вачамі мы будзем тады глядзець на іх? Гэта проста па-чалавечы.
Таму мяркуйце самі. Наша жыццё нашы дзеці ў тым ліку будуць ацэньваць так, як мы ацэньваем і беражом памяць аб сваіх бацьках. Таму, калі мы хочам, каб новае пакаленне, нашы дзеці і ўнукі да нас ставіліся з павагай, мы павінны шанаваць гэту памяць. Памяць і гэтых людзей, якія аддалі жыццё ў імя нас.
(Апладысменты.)
Паважаныя сябры!
Я гаварыў пра 80 гадоў невыпадкова. Мы, вы заўважылі, вельмі актуалізавалі гэту тэму. Мы як ніколі раней гаворым сёння аб гэтай Вялікай Перамозе. Чаму? Таму што яны (апаненты. - Заўвага БЕЛТА) рыхтуюцца да вайны. І гэта ўжо на нашых граніцах.
Я не хачу вас запалохваць, вы не хвалюйцеся, вайны заўтра не будзе. Але навошта расходаваць мільярды долараў нашай славянскай суседцы на зброю? Ну навошта зброя, навошта такія грошы расходаваць, каб у галечы жылі свае людзі, калі ты не збіраешся ваяваць? Пытанне рытарычнае.
Яны хочуць сёння таму адабраць нашу памяць. Яны хочуць забраць галовы нашай моладзі перш за ўсё. У нас галовы яны ўжо не забяруць. Нашы галовы забіты памяццю аб Вялікай Перамозе. З моладдзю працуюць. Не скажу, што не атрымліваецца. Недзе нешта атрымліваецца. Але наша грамадства ад малога да вялікага, як раней гаварылі, як ніколі сёння маналітнае і адзінае. Мы, перажыўшы 2020 год, крыху зразумелі, што можа быць. Бачачы тое, што адбываецца на поўдні ў нашай брацкай Украіне, мы тым больш разумеем, які страшны лёс гэтай вайны. І мы гэтага дапусціць не павінны.
Таму мы павінны выразна разумець: калі мы выстаім сёння ў барацьбе за розумы і сэрцы нашых людзей, нашых дзяцей, нашай моладзі, мы абыдземся без вайны.
А вось заваяваць сэрцы і розумы нашых маладых людзей без той сістэмнай работы, якую мы сёння праводзім (з памылкамі, недахопамі, зразумела), мы не зможам. Моладзь сёння, як усе гавораць, вельмі добрая. Але гэта не тая моладзь, якімі былі вы - выхаванымі і ўзгадаванымі ў працы. Наша моладзь розная. Ёсць цудоўныя людзі, якія разумеюць, як жыць. А ёсць, як я гавару часта, якія лічаць, што ў тэлефонах, айфонах растуць бананы і бульба.
Таму мяняецца аблічча нашага грамадства, мяняюцца людзі. І падыходы нашы мяняюцца ў сувязі з гэтым. Але нязменным застаецца вера і адданасць тым людзям, якія здзейснілі подзвіг у імя нас.
І сёння мы з вамі сабраліся, каб адсвяткаваць чарговы раз гадавіну Вялікай Перамогі. Перамогі, у гонар якой 9 мая 1945 года трыумфаваў увесь свет. 80 гадоў таму ўвага ўсяго чалавецтва была прыкавана да нашай краіны - Савецкага Саюза, дзяржавы, якая перамагла фашысцкую Германію, "тройчы праклятую", як пісала ў той дзень газета "Советская Белоруссия".
Мы не забылі. Праз многія-многія дзесяцігоддзі. Я хачу, каб яны там (за мяжой. - Заўвага БЕЛТА) пачулі: мы не забылі, мы не забудзем, мы ўдзячныя людзі. Хоць наўрад ці знойдзецца той аб'ём удзячнасці, які мы можам пакласці ў знак удзячнасці за іх подзвіг.
Святкуючы Дзень Перамогі, кожны год мы ў думках вяртаемся ў мінулае - нясцерпна балючае і бяспрыкладна гераічнае. У ім урокі, якія дапамагаюць нам глядзець на сваю гісторыю, сваю сучаснасць і сваю будучыню. І глядзець без ілюзій!
Нам, славянам, як і астатнім "не арыйцам", няма месца ў будучыні, пра якую мараць заходнія эліты, што змяняюць адна адну. Гэта і ёсць мэта, на аснове якой і сёння расцвітае ідэалогія нацызму, шавінізму і расізму.
Нам прыгавор быў вынесены задоўга да пачатку германскага ваеннага ўварвання. Задоўга да чэрвеня 41-га. Прывядзенне яго ў выкананне на беларускай зямлі расцягнулася на страшныя 1132 дні.
І праз 80 гадоў маштаб страт вострым болем аддаецца ў нашым сэрцы. Кажуць, больш за 28 мільёнаў савецкіх грамадзян. Гэта абсалютна прыкладная колькасць на сённяшні дзень. Рэальная - значна большая.
Мы яшчэ не ўсе магілы знайшлі. І ў Беларусі, і ў Расіі. Не кажучы аб тых краінах, улады якіх вядуць іншую статыстыку: выяўляюць, знішчаюць і хаваюць сляды злачынстваў нацыстаў.
Мы ўжо ніколі не палічым пакараных смерцю, чые астанкі акупанты на бягу, уцякаючы адсюль, адкопвалі, спальвалі, перамолвалі гусеніцамі танкаў, раўняючы прах з зямлёй. Палілі і ўліковыя кнігі, якія вялі з нямецкай педантычнасцю, фіксуючы кожнага забітага.
З улікам выкрытых новых пахаванняў масава забітых людзей на тэрыторыі рэспублікі ў гады Вялікай Айчыннай вайны мы гаварым аб кожным трэцім. Але, баюся, калі-небудзь скажам аб кожным другім. Нам утойваць няма чаго.
Урок засвоены. Вялікая Айчынная вайна - далёка не першае ўварванне ў славянскі свет з Захаду, які невылечна пакутуе ад уласнай перавагі. Пад шырмай рэлігійных і ідэалагічных разыходжанняў да нас, беларусаў, і цераз нас тады і стагоддзямі раней ішлі "вызваляць" вялікія і багатыя на рэсурсы землі. Вызваляць ад каго? Ад нас. Пад свае народы. Пад будучыню, але ўжо без нашага славянскага свету. Нас нават як калонію не разглядалі тады. Гэта быў генацыд. Абыякавы і цынічны.
Апошні паход аб'яднанай свастыкай Заходняй Еўропы на ўсход па сваёй жорсткасці перасягнуў усе вядомыя ў гісторыі вайны. Але маштаб усенароднага супраціўлення шакіраваў праціўніка. Шакіравалі ўзятыя ў палон байцы і падпольшчыкі, якія не вымавілі ні слова пад дзікімі катаваннямі. Салдаты, якія закрывалі грудзьмі кулямёты. Лётчыкі, што накіроўвалі знішчальнікі і бамбардзіроўшчыкі на варожыя калоны. Яны (за мяжой. - Заўвага БЕЛТА) гэтага не разумеюць, як гэта можа быць.
Мы ведаем, што ў кожнага подзвігу мужчынскі і жаночы твар, часта юны, а тое і зусім дзіцячы. У тых подзвігаў ёсць і дзіцячыя твары. Нашы піянеры - маленькія героі вялікай вайны - мужна змагаліся побач з дарослымі - старэйшымі братамі, бацькамі і дзядамі. Са ста беларускіх юнакоў прызыўнога ўзросту на момант пачатку вайны выжылі толькі трое.
Шакіравалі акупантаў і мірныя жыхары, якія хавалі ў сваіх дамах яўрэйскіх дзяцей і параненых чырвонаармейцаў, ведаючы, што за такое паднімалі на шыбеніцы цэлымі сем'ямі. Не разлічваў вораг, што сутыкнецца з беспрэцэдэнтна самаадданай працай для патрэб фронту савецкіх жанчын, старых і дзяцей, якія замянілі мужчын, што пайшлі на фронт. А вось ім у тыле было часам яшчэ больш складана. Галодныя, даведзеныя да знямогі, яны змагаліся, у іх быў свой фронт. На фронце - так, ваявалі, гінулі, хацелася жыць, але хоць кармілі... А яны ў тыле, галодныя, рабілі для фронту ўсё, што маглі і нават не маглі.
Беларусь панесла незаменныя страты. Але мы памятаем: нашы героі пайшлі, каб мы, наступныя пакаленні, ніколі не зведалі боль страт і гора. Яны пайшлі, каб мы маглі нарадзіцца. Каб мы жылі. Таму Беларусь памятае!
(Апладысменты.)
Мы бясконца ганарымся самаахвярнымі людзьмі, якія прынялі ўдар каля сцен Брэсцкай цытадэлі, насмерць стаялі на подступах да Мінска і Магілёва, у балотах і багнах Палесся. Тут, на роднай зямлі, насуперак страшным стратам зараджалася воля да перамогі. Фотаздымкі дзясяткаў спаленых нямецкіх танкаў на Буйніцкім полі, апублікаваныя ў першыя месяцы вайны, далі савецкаму народу веру ў тое, што вораг будзе разбіты. Лёгкай перамогі, як на захадзе Еўропы, не будзе.
І Беларусь змагалася. Змагалася на фронце, у партызанскіх атрадах і падполлі.
Мы ведаем, што жывём на непакоранай зямлі. Не было ні дня, каб вораг адчуваў сябе тут гаспадаром: у яго стралялі руіны, лясы, балоты, яры і падвалы.
Мы не стамляемся дзякаваць народам савецкіх рэспублік, чые сыны і дочкі змагаліся за кожны метр беларускай зямлі як за свой родны дом. Мы, беларусы, ніколі не здрадзім гэтаму загартаванаму ў баі братэрству. Імёны загінулых герояў назаўсёды засталіся ў нашым жыцці.
(Апладысменты.)
Дарагія сябры!
Цяперашні юбілей Вялікай Перамогі святкуецца ў няпросты час, як я ўжо гаварыў. Мы сталі сведкамі і ўдзельнікамі новага жорсткага перадзелу свету. Гэта пікавы момант чарговага вітка гісторыі, якая пачалася, на жаль, таксама 80 гадоў таму.
Атрымаўшы прыстанішча за акіянам, нацысцкія злачынцы ператварыліся там у "мірных абывацеляў" і "актыўных грамадзян". Увесь гэты час яны натхнялі сваіх пераймальнікаў на новую хвалю эскалацыі па лініі Захад - Усход. Вынік: яшчэ жывых гітлераўскіх катаў сёння ўшаноўваюць на дзяржаўным узроўні, мёртвых - узводзяць у святыя. Там, літаральна за сценкай ад нас - за мяжой.
Еўрапейскія краіны - удзельнікі антыгітлераўскай кааліцыі, нашы былыя саюзнікі, тыя, што з надзеяй і кветкамі чакалі прыходу Чырвонай Арміі і вызвалення ад фашызму, вядуць з намі вайну на палітычным, эканамічным і інфармацыйным франтах.
Больш за ўсіх уражвае Польшча, вызваляючы якую, наша армія страціла звыш паўмільёна байцоў. Яны ж не дажылі да Перамогі лічаныя месяцы, дні. Паўмільёна!
У адказ на ваяўнічую рыторыку сучасных палітыкаў Захаду скажу коратка. Вы павінны гэта памятаць і разумець (мы гэта пакажам праз некалькі дзён): нам ёсць чым нанесці непапраўны, непрымальны ўрон любому патэнцыяльнаму агрэсару.
(Апладысменты.)
Паслухайце, я ўжо шмат разоў гаварыў: я больш, чым любы ў гэтай зале, не хачу вайны. Я ведаю сваё месца ў гэтай вайне, не дай бог яна здарыцца. Але вы павінны ведаць: не дай бог хоць адзін бот ступіць праз нашу граніцу, адказ будзе без ваганняў, імгненны! Вы гэта павінны ведаць. Ваганняў ніякіх не будзе.
(Апладысменты.)
А ў святочны дзень 9 Мая мы зноў паклонімся загінулым воінам каля абеліскаў і мемарыялаў, ускладзём кветкі да Вечнага агню, далучымся, вядома ж, да акцыі "Беларусь памятае".
Гэтыя традыцыі прадоўжаць нашы дзеці і ўнукі, праўнукі. Вось для чаго мы сёння сабраліся і для чаго мы ўсё гэта робім. І мы нікому не дазволім перапісаць гераічную гісторыю савецкага народа. Мы ж не адзінокія ў гэтым. Зробім усё, каб быць дастойнымі нашых дарагіх ветэранаў - сапраўдных патрыётаў і лепшых сыноў нашай Айчыны.
Дарагія нашы ветэраны!
Такое жыццё, вас засталося ўжо зусім-зусім няшмат. Вы - героі! Моцныя і няскораныя! Веліч вашага подзвігу надае нам, вашым дзецям, унукам і праўнукам, сілы для новых дасягненняў у імя міру на роднай зямлі. Найніжэйшы вам паклон.
(Апладысменты.)
Дарагія сябры!
Я хачу павіншаваць усіх вас з Днём нашай Перамогі. Я хачу сказаць, што ў роднай Беларусі на святой зямлі будзе заўсёды вечная памяць загінулым. Будзе заўсёды гонар і слава народу-пераможцу.
З юбілеем Перамогі вас, беларусы, нашых гасцей, тых, хто да нас ставіцца з дабрынёй і любоўю. Міру, дабрабыту і працвітання нашай роднай Беларусі!
(Апладысменты.)
Прэзідэнт уручыў вымпелы "За мужнасць і стойкасць у гады Вялікай Айчыннай вайны" шасці гарадам Беларусі, якія з'яўляюцца прыкладам подзвігу і ўсенароднага супраціўлення, праяўленых у гады Вялікай Айчыннай вайны. Кіраўнік дзяржавы перадаў вымпелы кіраўнікам мясцовых улад Кобрына, Рэчыцы, Слоніма, Сянно, Слаўгарада і Смалявіч.
Ну вось яшчэ адна традыцыя, добрая традыцыя. Я думаю, нашы вучоныя, спецыялісты, усе вы асаблівую ўвагу зверніце на подзвігі не толькі якія ўжо вядомы - Брэсцкая крэпасць, Мінск, Магілёў, Смаленск, якія змагаліся, пад Масквой, на Курскай дузе, а раней у Сталінградзе, але і вось гэтыя невялікія гарады (хоць яны тады былі малымі). Яны перш за ўсё ваявалі і ўносілі немалую лепту ў гэту Перамогу. Больш за паўмільёна ў руху супраціўлення (як мы іх называем, партызанскіх атрадах) змагаліся ў Беларусі. І вось яны сёння з гэтымі ўзнагародамі стаяць - прадстаўнікі тых вялікіх народаў. Таму мы шанавалі, шануем і будзем шанаваць вялікі подзвіг нашага народа, каб ніколі больш на нашай зямлі гэта не здарылася. Ну а калі не дай бог (здарыцца. - Заўвага БЕЛТА), мы ўсе станем, як яны, Брэсцкай крэпасцю на шляху любога агрэсара. Шчасця вам!
(Апладысменты.)
У Палацы Рэспублікі адбыўся святочны канцэрт майстроў мастацтваў "Памяць Перамогі". Артысты і творчыя калектывы прадставілі гледачам нумары, прысвечаныя Вялікай Айчыннай вайне. Са сцэны прагучалі як шырока вядомыя кампазіцыі ваенных гадоў, так і песні сучасных беларускіх аўтараў.-0-
